تصویب قطعنامه سیاسی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) علیه ایران در ۲۲ خرداد ۱۴۰۴ (۱۲ ژوئن ۲۰۲۵)، نقطه عطفی در تشدید تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران به شمار می‌رود. این قطعنامه که ایران را ناقض تعهدات عدم اشاعه هسته‌ای معرفی می‌کند، بازتاب‌دهنده تداوم مناقشات ژئوپلیتیک میان ایران و قدرت‌های غربی است. این اقدام، نگرانی‌هایی جدی درباره بی‌طرفی آژانس، ثبات منطقه‌ای و آینده رژیم جهانی عدم اشاعه ایجاد کرده است .
غرب مدت‌هاست از آژانس برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی خود استفاده می‌کند و حقوق هسته‌ای صلح‌آمیز ایران را تضعیف می‌کند. به گفته تحلیلگران ایرانی، ایالات متحده و سه قدرت اروپایی (E3: بریتانیا، فرانسه، آلمان) پرونده هسته‌ای ایران را به‌عنوان یک کمپین فشار سیاسی می‌بینند. این قطعنامه اتهامات قدیمی را که تحت توافقات قبلی بسته شده بودند، دوباره مطرح می‌کند و نشان‌دهنده ماهیت جانبدارانه آن است. پس از همکاری گسترده ایران با آژانس، از جمله بسته شدن مسائل باقی‌مانده در چارچوب برجام ۲۰۱۵، غرب همچنان بر محکومیت ایران اصرار دارد و جمهوری اسلامی را به تضعیف برجام متهم می‌کنند. پس از خروج یکجانبه آمریکا در ۲۰۱۸، اروپا نتوانست مزایای اقتصادی وعده داده شده را ارائه دهد. از این منظر، اقدامات هسته‌ای ایران پس از ۲۰۱۹، پاسخ‌هایی قانونی تحت بندهای برجام بودند، اما غرب آن‌ها را تخلف می‌داند، معیاری دوگانه که ایران آن را رد می‌کند. بنابراین این قطعنامه به‌عنوان نمونه‌ای از فشار یکجانبه غرب تلقی می‌شود که به دنبال دستیابی به اهداف خود از طریق سازمان‌های بین‌المللی است.
قطعنامه ژوئن ۲۰۲۵ به‌طور رسمی توسط آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان ارائه شد و از ایران خواست به سؤالات درباره آثار اورانیوم در سایت‌های اعلام‌نشده پاسخ دهد. پس از رأی‌گیری ، ۱۹ عضو آن را تایید کردند، در حالی که روسیه، چین و بورکینافاسو مخالف بودند و ۱۱ کشور ممتنع بودند. تهران این اقدام را به‌شدت محکوم کرد و آن را «شتاب‌زده و غیرعاقلانه» خواند و هشدار داد که به تعامل دیپلماتیک آسیب می‌زند. مقامات ایرانی متن را «فاقد مبنای فنی یا قانونی» و «سیاسی » نامیدند.
در ادامه آن، روسیه و چین از موضع ایران حمایت کردند. نماینده روسیه، میخائیل اولیانوف، قطعنامه را «ناعادلانه» خواند و غرب را به درخواست پایبندی کامل ایران به برجام بدون لغو تحریم‌ها متهم کرد. چین نیز آن را «غیرسازنده» دانست. در مقابل، E3 از قطعنامه به‌عنوان نظارتی ضروری دفاع کردند، اما این موضع برای ایران قانع کننده نبود و آن را یک اقدام غیرفنی و ایدئولوژیک برای کسب اهرم فشار و ابزار چانه زنی می‌داند.
با این حال، منتقدان معتقدند این قطعنامه نشان‌دهنده سوءاستفاده از آژانس است که مأموریت فنی آن را به خطر می‌اندازد. سفیر ایران در آژانس، هشدار داد که تصمیم‌گیری بر اساس اطلاعات سیاسی به‌جای شواهد، اعتبار آژانس را تضعیف می‌کند. ایران تأکید دارد که با حدود ۷۲٪ از بازرسی‌های جهانی آژانس، همکاری بی‌سابقه‌ای داشته است. از این رو، قطعنامه را یک رویکرد سیاسی به نظارت فنی می‌بیند که معیارهای دوگانه را اعمال می‌کند. مقامات ایرانی و برخی کارشناسان امور بین الملل استدلال می‌کنند که این سیاسی‌سازی به عدم اشاعه جهانی آسیب می‌زند و اعتماد به آژانس را کاهش می‌دهد. آن‌ها هشدار داده‌اند که ادامه این روند، همکاری آینده ایران را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
در واقع، سیاسی شدن رویکرد آژانس، اعتبار این نهاد را به عنوان یک مرجع فنی مستقل زیر سؤال می‌برد. مأموریت اصلی آژانس، راستی‌آزمایی بی‌طرفانه تعهدات هسته‌ای کشورهاست، نه تبدیل شدن به ابزاری برای فشارهای ژئوپلیتیک. تصویب قطعنامه‌هایی که از دید بسیاری کشورها با محوریت غرب انجام می‌شود، آژانس را در معرض اتهام سوءاستفاده و ابزار شدن قرار داده و اعتماد کشورهای غیرغربی را کاهش می‌دهد. تکرار این روند، الگویی خطرناک برای سایر قدرت‌ها ایجاد می‌کند تا از نهادهای بین‌المللی برای منافع سیاسی خود بهره‌برداری کنند و در نتیجه، کارآمدی آژانس در تضمین شفافیت و امنیت هسته‌ای جهانی تضعیف خواهد شد.
مسئله مهم دیگر درباره کشورهای غربی، به ویژه آمریکا، رویکردی دوگانه ای است که در قبال ایران اتخاذ کرده‌اند: از یک‌سو خواستار پایبندی کامل ایران به تعهدات هستند و از سوی دیگر، خود با خروج از برجام و اعمال تحریم‌های جدید، به تعهدات بین‌المللی پایبند نبوده‌اند. این تناقض، مشروعیت خواسته‌های غرب را زیر سؤال برده و ایران را به بی‌اعتمادی سوق داده است. برای موفقیت مذاکرات، غرب باید به تعهدات خود بازگردد و رویکردی مبتنی بر اعتماد متقابل و ثبات در رفتارهای بین‌المللی اتخاذ کند؛ نه تکیه بر فشار و تهدید .
می‌توان گفت یکی از پیامدهای این قطعنامه، حمله مستقیم رژیم صهیونیستی به ایران و هدف قرار دادن زیرساخت‌ها و غیرنظامیان بوده است. در واقع این قطعنامه پشتوانه‌ای برای نقض استقلال و تمامیت ارضی ایران توسط رژیم صهیونیستی شد. در صورتی که شورای حکام باید با رویکردی متوازن و مبتنی بر احترام به حاکمیت کشورها و حفظ اعتبار فنی آژانس عمل می‌کرد.
در نتیجه، قطعنامه اخیر شورای حکام علیه ایران، نشانه‌ای از سیاسی شدن نظارت فنی و تهدیدی برای اعتبار آژانس و ثبات منطقه‌ای است. رویکرد دوگانه غرب و نقض برجام، بی‌اعتمادی را تشدید و روند دیپلماتیک را دشوار کرده است. استفاده ابزاری از آژانس، الگویی خطرناک برای آینده رژیم عدم اشاعه است و می‌تواند این نهاد را به میدان رقابت‌های ژئوپلیتیک تبدیل کند.
www.reuters.com
Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure | AP News
Unpacking IAEA’s anti-Iran resolution, political motives, fallout and the road ahead
Iran condemns 'biased' IAEA, announces enrichment countermeasures | Al Mayadeen English
نظر
ارسال نظر برای این مطلب