موقعیت اروپا در رقابت جهانی فناوری به یک مقطع حساس رسیده است. این قاره با تلاقی پیچیده‌ای از فشارهای خارجی و آسیب‌پذیری‌های داخلی روبرو است که استقلال استراتژیک آن را تهدید کرده و آن را به یک نقش فرعی سوق می‌دهد. در چشم‌انداز پرشتاب فناوری امروز، رهبری در حوزه‌هایی چون هوش مصنوعی، رایانش کوانتومی، شبکه‌های نسل ششم (6G) و فناوری‌های انرژی پاک، توازن قدرت در نظام بین‌الملل را رقم می‌زند. این حوزه‌ها دیگر محدود به آزمایشگاه‌ها یا صنایع خاص نیستند؛ بلکه به موتور اصلی رشد اقتصادی، توان نظامی و تاب‌آوری اجتماعی تبدیل شده‌اند.
در حالی که ایالات متحده و بریتانیا همکاری خود را در این زمینه‌ها عمیق‌تر کرده‌اند، اروپا با خطر حاشیه‌ای شدن مواجه است. اگر قاره سبز با سرعت و هماهنگی عمل نکند، ممکن است از یک بازیگر اصلی نوآوری جهانی به تماشاگر منفعل این رقابت بدل شود.
تقویت شراکت میان واشنگتن و لندن زنگ هشدار جدی را برای موقعیت راهبردی اروپا به صدا درآورده است. توافق‌های ایالات متحده و بریتانیا، به ویژه پیمان شکوفایی فناوری در سپتامبر ۲۰۲۵ با ارزش ۳۵۰ میلیارد دلار، یک قطب قدرتمند نوآوری در حوزه هوش مصنوع ، محاسبات کوانتومی، فناوری‌های انرژی و حتی ارتباطات شبکه نسل۶ ایجاد کرده است.
این پیمان شامل پروژه‌های مشترک در زیرساخت‌های هوش مصنوعی، کامپیوترهای کوانتومی نسل آینده و طرح‌های هسته‌ای غیرنظامی می‌شود که با تعهد ۴۲ میلیارد دلاری برای حوزه‌های پزشکی و انرژی پاک حمایت می‌گردد.
تمرکز این توافق بر استانداردهای فناوری‌های نوظهور، این دو کشور را در موقعیت رهبری نوآوری‌های بی‌سیم قرار می‌دهد. این معاهده، که طی بازدید رئیس‌جمهور ترامپ از بریتانیا امضا شد، بر پایه همکاری‌های موجود بنا شده و یک اکوسیستم بسته ایجاد می‌کند که تحقیق و توسعه و تجاری‌سازی را سرعت می‌بخشد.
برای اروپا، این یک خطر حاشیه نشینی است، بودجه کوانتومی اتحادیه اروپا تنها ۵ درصد از سرمایه‌گذاری‌های خصوصی جهانی را به خود اختصاص می‌دهد، در حالی که ایالات متحده بیش از ۵۰ درصد را جذب کرده‌است. بدون تدابیر مقابله‌ای، اروپا خطر محروم ماندن از پیشرفت‌هایی را دارد که آینده صنایع را شکل می‌دهند.
در هر حال، اتحاد آمریکا و بریتانیا فراتر از همکاری‌های پژوهشی یا صنعتی است؛ این اتحاد به یک شبکه نوآوری یکپارچه میان دانشگاه‌ها، بخش خصوصی و صنایع دفاعی تبدیل شده است. چنین شبکه‌ای قادر خواهد بود طی دهه‌های آینده بازارهای جهانی و معماری‌های امنیتی را شکل دهد.
اروپا، به دلیل رویکرد پراکنده و بعضاً متناقض در نوآوری و مقررات، با خطر جدی تبدیل شدن به یک تماشاگر روبه‌رو است. پیامدهای این وضعیت برای اروپا بسیار سنگین خواهد بود. آنها نفوذ خود را در تعیین استانداردهای فناوری، زنجیره‌های تأمین و حتی گفت‌وگوهای امنیتی از دست می‌دهند و ناگزیر به تبعیت از قواعدی خواهند شد که دیگران طراحی کرده‌اند.
یکی از مزیت‌های نسبی اروپا توانایی آن در طراحی چارچوب‌های مقرراتی جامع و اخلاق‌محور است. ابتکارهایی چون قانون هوش مصنوع (AI Act)، قانون خدمات دیجیتال (DSA) و قانون بازارهای دیجیتال (DMA) نشان می‌دهد که اروپا متعهد به ترکیب نوآوری با اصول اخلاقی و حمایت از مصرف‌کننده است. با این حال، این مقررات تنها زمانی مؤثر خواهند بود که به سرعت و کارآمدی اجرا شوند.
تأخیرهای بوروکراتیک می‌تواند موجب شود که مقررات اروپا پیش از اجرا، کارایی خود را از دست بدهند. شتاب‌بخشیدن به تصویب و پیاده‌سازی قوانین، مقرراتی برای آزمودن نوآوری‌ها در شرایط کنترل‌شده، می‌تواند هم رشد را تضمین کند و هم ثبات حقوقی ایجاد نماید. بدین ترتیب، اروپا قادر خواهد شد به مرجع جهانی در زمینه حاکمیت اخلاقی و حقوقی فناوری تبدیل شود.
علاوه بر آن، اروپا برای حفظ جایگاه خود باید در عرصه دیپلماسی دیجیتال فعال‌تر عمل کند. پایش مستمر همکاری‌های آمریکا و بریتانیا ضروری است تا تغییرات در توازن فناوری به‌موقع شناسایی شوند. سازوکارهایی مانند «شورای تجارت و فناوری اتحادیه اروپا-آمریکا (TTC) نباید تنها به محافل گفت‌وگو محدود بمانند؛ بلکه باید به ابزاری برای همسوسازی استراتژی‌ها و دفاع از حاکمیت مقرراتی اروپا تبدیل شوند.
همچنین، ایجاد ائتلاف‌های دیجیتال با کشورهای همسو می‌تواند نقش اروپا را به‌عنوان میانجی و تعیین‌کننده استانداردها تقویت کند.
باید توجه داشت که در قلب نوآوری، انسان و سرمایه قرار دارد. اروپا با پدیده «فرار مغزها» مواجه است؛ بسیاری از دانشمندان، مهندسان و کارآفرینان برجسته به دلیل فرصت‌های مالی و حرفه‌ای بهتر، به آمریکا یا بریتانیا مهاجرت می‌کنند. برای مقابله با این روند، اروپا باید مسیرهای مهاجرتی ساده و جذاب برای استعدادهای جهانی طراحی کند و هم‌زمان برای نیروهای بومی خود فرصت‌های رقابتی فراهم آورد. این امر مستلزم سرمایه‌گذاری پایدار در پژوهش و توسعه، و همچنین ایجاد زیست‌بوم‌های سرمایه‌گذاری جسورانه است که بتوانند با سیلیکون‌ولی رقابت کنند. بدون منابع انسانی و مالی کافی، جاه‌طلبی‌های اروپا در حوزه فناوری‌های پیشرفته صرفاً روی کاغذ باقی خواهد ماند.
فراتر از مرزهای داخلی، اروپا باید به فکر ایجاد یک بلوک فناوری گسترده‌تر باشد. گسترش همکاری‌های پژوهشی با آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین می‌تواند جایگاه اروپا را در تعیین استانداردهای جهانی تقویت کند. چنین همکاری‌هایی ضمن افزایش ظرفیت نوآوری، اروپا را به شبکه‌های متنوع دانش و تولید پیوند می‌زند و آن را به پلی میان آمریکای شمالی و اقتصادهای نوظهور تبدیل می‌کند.
تحقق این هدف مستلزم سرمایه‌گذاری در همکاری‌های توسعه‌ای، انتقال فناوری و پروژه‌های مشترک است، اما دستاورد آن می‌تواند برای بقای راهبردی اروپا تعیین‌کننده باشد.
اروپا امروز در یک نقطه عطف تاریخی قرار دارد. اتحاد ایالات متحده و بریتانیا در حال تحکیم نقش خود به‌عنوان قطب نوآوری جهانی است و در سوی دیگر، چین با سرعتی بی‌سابقه ظرفیت‌های فناورانه و صنعتی خود را گسترش می‌دهد. خطر تبدیل شدن اروپا به بازیگری حاشیه‌ای واقعی و جدی است.
برای رقابت مؤثر، اروپا باید تنظیم‌گری را شتاب بخشد، دیپلماسی دیجیتال را فعالانه دنبال کند، سرمایه انسانی و مالی را حفظ نماید و اتحادهای بین‌المللی گسترده تشکیل دهد. در عین حال، باید نقطه قوت منحصر به فرد خود را نیز پاس بدارد: ترکیب پیشرفت فناورانه با حکمرانی اخلاقی.
با این حال، این تعادل تنها زمانی کارساز خواهد بود که به‌سرعت محقق شود. اگر اروپا نتواند خود را با شرایط متغیر نظام جهانی تطبیق دهد، ناگزیر از لبه فناوری فاصله گرفته و به بازیگری پیرامونی بدل خواهد شد. برای حفظ حاکمیت و نفوذ خود، اروپا باید هم‌اکنون اقدام کند و جایگاه خویش را به‌عنوان کنشگر مرکزی در آینده فناوری جهان تثبیت نماید.
نویسنده : امین مهدوی
UK and US Seal Tech Pact With £31 Billion AI and Quantum Push
Memorandum of Understanding Between the Government of The United States of America and the Government of The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland Regarding the Technology Prosperity Deal – The White House
A new tech race is on. Can Europe learn from the ones it lost? – POLITICO
How Europe can catch up in the AI race in biotech
Talent Partnerships - European Commission
نظر
ارسال نظر برای این مطلب