عملیات آسپیدس اتحادیه اروپا که در فوریه ۲۰۲۴ آغاز شد، با هدف حفاظت از کشتیرانی تجاری در دریای سرخ در میان حملات نیروهای یمن در حمایت از فلسطین بود. این حملات دقیق و پرهزینه بر کشتی‌های تجاری که به مقصد اسرائیل می‌رفتند، ضعف‌های قابل توجهی را در قابلیت‌های دریایی اتحادیه اروپا آشکار کرده و پرسش‌هایی را در مورد اقتدار آن به عنوان یک قدرت دریایی جهانی مطرح کرده است. این نتایج نشان دهنده‌ی فروپاشی نفوذ دریایی اروپا، ناکارآمدی‌های ساختاری در چارچوب دریایی اتحادیه اروپا، بی‌میلی کشورهای عضو به اولویت دادن به هزینه‌های دفاعی، پیامدهای اقتصادی ناشی از اختلال در مسیرهای تجاری و پتانسیل تقلید استراتژی انصارالله یمن توسط دیگر بازیگران غیردولتی است.
حملات یمنی‌ها به دو کشتی تجاری در دریای سرخ، که یک نقطه استراتژیک حیاتی برای تجارت جهانی است، ناکامی عملیات آسپیدس در دستیابی به هدف اصلی خود یعنی حفاظت از مسیرهای کشتیرانی را برجسته کرده است. این عملیات که با مشارکت هفت کشور عضو اتحادیه اروپا، از جمله فرانسه، آلمان و ایتالیا، راه‌اندازی شد، چهار ناوچه را برای گشت‌زنی در منطقه و مقابله با حملات موشکی و پهپادی یمن مستقر کرد .با وجود این تلاش‌ها، مأموریت‌های بازدارندگی یمنی‌ها که از اکتبر ۲۰۲۳ بیش از ۱۰۰ حمله انجام داده و کشتی‌های مرتبط با اسرائیل، آمریکا و بریتانیا را در پاسخ به درگیری غزه هدف قرار داده‌اند، ناکام مانده است. ناتوانی در تأمین امنیت دریای سرخ به اعتبار اتحادیه اروپا به عنوان یک قدرت دریایی آسیب زده است و منتقدان به حضور محدود دریایی اتحادیه اروپا و زمان‌های پاسخگویی کُند به عنوان عوامل کلیدی اشاره می‌کنند. این فروپاشی نمادین نشان‌دهنده کاهش گسترده‌تر توانایی اروپا در اعمال قدرت در آب‌های استراتژیک است و نشانه‌ای از افول آن به عنوان یک قدرت دریای برتر است.
ناتوانی اتحادیه اروپا در پاسخ سریع و مؤثر به تهدیدات یمن ریشه‌های عمیقی در ضعف‌های ساختاری و تجهیزاتی دارد. اروپا، برخلاف ایالات متحده، فاقد ناوگان کافی از ناوهای هواپیمابر و سلاح‌های استراتژیک دوربرد است که برای واکنش سریع و پایدار در مناطق دوردست ضروری هستند. به عنوان مثال، در حالی که ایالات متحده ۱۱ ناو هواپیمابر دارد، کشورهای عضو ناتو، اتحادیه اروپا مجموعاً تنها ۳ ناو هواپیمابر عملیاتی دارند. ماموریت آسپیدس تنها با چند کشتی و یک بالگرد برای پوشش منطقه‌ای وسیع و پرخطر فعالیت می‌کند و بودجه سالانه آن تنها ۱۷ میلیون یورو است که در مقایسه با عملیات‌های مشابه، بسیار ناچیز است.
علاوه بر این، وابستگی به اجماع بوروکراتیک در تصمیم‌گیری‌ها، مانعی بزرگ بر سر راه واکنش‌های چابک و قاطع نظامی است. نیاز به اجماع تمام کشورهای عضو برای اقدامات نظامی در چارچوب سیاست امنیتی و دفاعی مشترک (CSDP)، اغلب منجر به کندی، احتیاط بیش از حد سیاسی و سازش‌هایی می‌شود که کارایی عملیاتی را کاهش می‌دهند. این روند، زمان لازم برای استقرار نیروها و تجهیزات را به شدت افزایش می‌دهد و اتحادیه را از اتخاذ رویکردهای قاطعانه باز می‌دارد. ضعف در هماهنگی و فقدان یک فرماندهی مرکزی قوی، نیروهای نظامی اتحادیه را به مجموعه‌ای از ارتش‌های ملی با قابلیت‌های متفاوت تبدیل کرده است تا یک نیروی یکپارچه و منسجم. این مسئله منجر به این شده است که توان نظامی و قدرت دفاعی اروپا به درستی برای همه اتحادیه هزینه نشود.
با وجود لفاظی‌ها در مورد خودمختاری استراتژیک، تمایل کشورهای عضو اتحادیه اروپا به افزایش واقعی هزینه‌های نظامی و یکپارچه‌سازی نیروهای دفاعی، با ادعاهای ژئوپلیتیکی این اتحادیه فاصله زیادی دارد. اگرچه هزینه‌های دفاعی اتحادیه اروپا در سال‌های اخیر افزایش یافته و در سال ۲۰۲۴ به ۳۲۶ میلیارد یورو (۱.۹% تولید ناخالص داخلی) رسیده است، اما این افزایش اغلب به صورت پراکنده و بدون هماهنگی صورت می‌گیرد. بسیاری از کشورها همچنان از اختصاص سهم کافی از تولید ناخالص داخلی خود به دفاع خودداری می‌کنند و در نتیجه، ارتش‌های اروپایی از ناهماهنگی‌های ساختاری و تجهیزاتی رنج می‌برند.
همچنین، این عدم تمایل به سرمایه‌گذاری واقعی و هماهنگ، شکافی عمیق بین جاه‌طلبی‌های اتحادیه اروپا و قابلیت‌های عملی آن ایجاد کرده است. وابستگی بیش از حد به ایالات متحده برای قابلیت‌های کلیدی مانند حمل‌ونقل هوایی، سوخت‌گیری هوایی، اطلاعات و دفاع سایبری، نشان‌دهنده یک توهم دفاعی است. این عدم مسئولیت‌پذیری امنیتی، به اروپایی‌ها اجازه می‌دهد تا مسئولیت‌های دفاعی دشوار را به دیگران بسپارند و در عین حال، به ادعاهای بزرگ خود در صحنه جهانی ادامه دهند. موضوعی که دیر یا زود آنها را به بازیگرانی درجه دو تقلیل خواهد داد.
شکست عملیات آسپیدس در تأمین امنیت منطقه، شرکت‌های کشتیرانی را مجبور کرده است تا کشتی‌ها را از طریق دماغه امید نیک هدایت کنند، که تا دو هفته به زمان ترانزیت می‌افزاید و هزینه‌های سوخت را 40% افزایش می‌دهد . این امر منجر به افزایش قیمت‌ها برای مصرف‌کنندگان و تأخیر در زنجیره تأمین شده است، به ویژه برای اروپا که به شدت به مسیرهای دریای سرخ برای انرژی و کالاهای آسیایی وابسته است. تبدیل منطقه به یکی از خطرناک‌ترین مناطق دریایی جهان، پیامدهای اقتصادی ناشی از ناتوانی اتحادیه اروپا در اعمال قدرت مؤثر را برجسته می‌کند و نشان می‌دهد که بازی دوگانه اروپا با استانداردهای اخلاقی هزینه‌های گزافی برای آنها دارد.
شاید مهم‌ترین پیامد راهبردی این شکست، افزایش جذابیت مدل دفاع یمنی برای دیگر گروه‌های غیردولتی باشد. نیروهای انصارالله یمن نشان دادند که حتی بازیگران غیردولتی نیز می‌توانند با استفاده از موشک‌های دقیق، پهپادهای انتحاری و قایق‌های تندرو، امنیت دریاها را به چالش بکشند. کارشناسان نظامی تأکید کرده‌اند که این، نمونه‌ای از «تحول در جنگ‌های نامتقارن» است؛ حالا حتی گروه‌های کوچک می‌توانند با فناوری‌های نوین، توازن نظامی را بر هم زنند و قدرت‌های بزرگ دریایی را با هزینه‌های گزافی روبه‌رو کنند.
شکست اتحادیه اروپا در مقابله با حملات دریایی یمن و آشکار شدن ضعف مفرط قدرت دریایی آن، تنها یک نشانه از مشکلات عمیق‌تر و گسترده‌تر است. این وضعیت، به وضوح نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا نه تنها در عرصه نظامی و دریایی، بلکه در تمامی حوزه‌ها، از جمله سیاست خارجی، نفوذ اقتصادی و حتی مشروعیت داخلی، جایگاه خود را به عنوان یک قدرت مهم از دست می‌دهد. شکاف بین قدرت و ادعاهای اروپا، به یک عامل تضعیف‌کننده تبدیل شده است. وابستگی مداوم به حمایت ایالات متحده، عدم اراده سیاسی برای ایجاد یک نیروی دفاعی یکپارچه و مؤثر، و ساختارهای بوروکراتیک کند، همه به این افول تدریجی کمک می‌کنند.
اگر اتحادیه اروپا نتواند تغییرات ریشه‌ای و فراگیری را در ساختارها، سیاست‌گذاری‌ها و سرمایه‌گذاری‌های خود اعمال کند، این روند افول می‌تواند تسریع شده و در نهایت به فروپاشی اتحاد و نفوذ جهانی آن منجر شود. برای جلوگیری یا حداقل به تاخیر انداختن این سرنوشت، اتحادیه اروپا باید به تقویت قابلیت‌های نظامی خود، تسریع فرآیندهای تصمیم‌گیری و مهم‌تر از همه، توسعه یک اراده سیاسی واحد و قاطع برای دفاع از منافع خود در صحنه جهانی بپردازد. بدون چنین تغییراتی، رویای اروپا به عنوان یک قدرت جهانی تنها یک توهم باقی خواهد ماند.
امین مهدوی
Operation Aspides, or the Peril of Low Expectations in Yemen | Carnegie Endowment for International Peace
[2] Europe’s naval blind spot: Red Sea crisis exposes EU’s maritime deficit | Caliber.Az
[3] Update on Operation ASPIDES in the Red Sea area | IUMI
[4] The Red Sea Crisis: Impacts on global shipping and the case for international co-operation
نظر
ارسال نظر برای این مطلب