تمدید حضور ترکیه در عراق؛ نقض حاکمیت و تشدید تنش‌ها
پارلمان ترکیه سه‌شنبه گذشته پیشنهاد رییس جمهور این کشور مبنی بر تمدید ماموریت نیروهای مسلح ترکیه در عراق و سوریه را به مدت سه سال دیگر، یعنی تا 30 اکتبر 2028، تصویب کرد.
این طولانی‌ترین مدت تمدید ماموریت از زمان اولین مداخله فرامرزی ترکیه در عراق است. در موارد گذشته این تمدید سالیانه صورت می گرفت اما تمدید سه ساله ماموریت ترک ها با وجود کاهش تهدیدات علیه آن ها در شمال عراق، نشان دهنده تغییر ماهیت حضور ترکیه از یک واکنش تاکتیکی به یک تثبیت استراتژیک است که سوالاتی را در مورد اهداف ترکیه در میان‌مدت و بلندمدت مطرح می‌کند و موجب مخالفت عراقی ها با این تمدید شده است.[1]
نقض آشکار حاکمیت عراق
تمدید حضور نظامیان ترکیه در عراق در حالی صورت گرفته است که برخی از مقامات و گروه‌های عراقی، همواره بر حضور غیرقانونی و اشغالگری ترکیه در شمال عراق تاکید داشته‌اند و آن را نقض آشکار حاکمیت عراق می دانند.
در این راستا، قاسم الغراوی، نویسنده و تحلیلگر سیاسی، از دولت عراق خواست تا موضع دیپلماتیک قوی و قاطعی در قبال حضور نظامی ترکیه در داخل خاک عراق اتخاذ کند. وی بر این باور است که بهانه‌های آنکارا دیگر قانع‌کننده نیست و ادامه حضور نیروهای آن با اصول حاکمیت و روابط بین‌المللی متوازن بین دو کشور مغایرت دارد. [2]
عراقی‌های بسیاری با الغراوی هم نظرند و معتقدند نیروهای مسلح عراق قادر به حفاظت از سرزمین خود و مرزهای آن هستند و دولت عراق باید از طریق مجاری رسمی، اقدامات دیپلماتیک جدی انجام دهد و ماهیت روابط امنیتی خود با آنکارا را مورد بازنگری قرار دهد و احترام به حاکمیت ملی و حفاظت از منافع مشترک را تضمین کند.
این مسئله دولت عراق را با بحران حاکمیت مواجه کرده است. محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق، در گذشته علناً از ترکیه خواسته بود که به مرزهای عراق احترام بگذارد اما این اظهارات تأثیر محدودی بر عملیات ترکیه داشته است.
افزایش احتمالی بی‌ثباتی در شمال عراق
آنکارا حدود ۱۳۶ پایگاه در سراسر منطقه کردستان عراق دارد که نسبت به ۱۵ پایگاه در سال ۲۰۱۸، افزایش چشمگیری یافته است. علاوه بر این ترکیه یک منطقه حائل تقریباً ۴۰ کیلومتری در داخل خاک عراق تشکیل داده است. حملات هوایی ترکیه در سال ۲۰۲۴ از ۱۰۰۰ مورد فراتر رفت.[3]
این حملات علاوه بر کشته و زخمی شدن تعدادی از غیرنظامیان، با خسارت به منازل و زمین های کشاورزی مردم موجب آواره شدن ساکنان زیادی شده و اوضاع این مناطق را متشنج و بی ثبات کرده و در نتیجه باعث نارضایتی شدید مردم شده است. این شرایط می تواند باعث گرایش مردم به فعالیت های مسلحانه علیه اشغالگران شده و فضا را برای فعالیت گروه های مسلح مخالف ترکیه فراهم کند.
علاوه بر آن در حالی که دولت عراق نمی خواهد یا نمی تواند به دفاع از مردمش بپردازد و با تجاوز ترکیه مقابله عملی کند، این گروه های مقاومت اسلامی عراقی بودند و هستند که در حمایت از مردم خود طی سال‌های اخیر، حملات متعددی علیه مواضع ارتش ترکیه در شمال عراق ترتیب دادند تا این کشور را وادار به عقب نشینی کنند.
در صورت افزایش تنش‌ها در عراق، حمله گروه های مختلف عراقی به مواضع ارتش ترکیه در شمال عراق دور از انتظار نخواهد بود.
اقدامی غیرقانونی از نظر حقوق بین‌الملل
اقدامات نظامی ترکیه در خاک عراق که بدون رضایت آن دولت صورت می گیرد، نقض آشکار حقوق بین الملل و مصداق تجاوز به قلمرو ملی عراق محسوب می‌شود.
حیدر عرب، رئیس مرکز مطالعات استراتژیک « القمة للدراسات الاستراتيجية»، اظهارات اخیر ترکیه در مورد ادامه حضور نیروهایش در داخل خاک عراق را نقض آشکار حاکمیت ملی و بیان آشکار نیات توسعه‌طلبانه‌ای که وحدت و استقلال عراق را تضعیف می‌کند، توصیف کرد.
وی خواستار ارائه شکایت رسمی به سازمان ملل متحد و شورای امنیت در مورد تجاوزات مداوم ترکیه و مقابله با هرگونه تلاش برای مشروعیت بخشیدن به این حضور نظامی که ناقض قوانین بین‌المللی است، شد.
کارشناسان عراقی، بر این باورند که عراق حق کامل دارد که از حاکمیت و امنیت ملی خود با تمام ابزارهای دیپلماتیک و سیاسی دفاع کند و در صورت لزوم، با استفاده از ابزارهای نظامی، هرگونه نیروی خارجی غیرقانونی را از خاک خود بیرون براند.
محمد الکحلاوی، تحلیلگر سیاسی و امنیتی، ادامه حضور نیروهای ترکیه در شمال عراق را نقض آشکار حاکمیت عراق و اشغال غیرقانونی این کشور می داند و معتقد است توافق‌نامه‌های امضا شده قبلی بین بغداد و آنکارا، نیروهای ترکیه را از مداخله در داخل عراق بدون هماهنگی رسمی و تأیید صریح دولت عراق منع می‌کند.[4]
تاثیر منفی سیاسی و مردمی
تداوم تجاوزات ترکیه در خاک عراق، تاثیر منفی قابل توجه ای بر روابط سیاسی دو کشور گذاشته است. نمایندگان مجلس و دولتمردان متعدد عراقی بارها موضوع نقض حاکمیت کشورشان را اعلام کرده و خواستار خروج نیروهای ترکیه از این کشور شده اند. این مسئله خشم گسترده مردم عراق نسبت به آنکار را نیز در پی داشته و به ویژه احزاب و گروه های کرد و ملی گرایان عراقی را عصبانی کرده است. این نارضایتی‌ها می تواند به همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و سیاسی دو کشور آسیب زده و موجب کاهش آن ها شود.
درنهایت این که تمدید سه ساله عملیات نظامی ترکیه در عراق، ادامه نفوذ آشکار این کشور به دولت و ملت عراق بوده که تاثیر منفی گسترده ای بر افکار عمومی عراقی ها داشته است. اقدامات ادامه دار نظامی ترکیه می تواند باعث کاهش نفوذ آن در عراق و حتی منطقه شده و مسائل و مشکلات بیرون مرزها را به درون این کشور منتقل کند.
نظر
ارسال نظر برای این مطلب