در سال های گذشته کشورهای چین و ایالات متحده با توجه به تعریفی که از نقش خود در آینده سیاست بین الملل داشته اند برای خود اهدافی در قاره های مختلف کره زمین ترسیم کرده اند1. قاره آفریقا از جهت دارا بودن منابع طبیعی و موقعیت ژئوپلوتیک یکی از مهم ترین اهداف برای نفوذ کشورهای چین و ایالات متحده می باشد. دو کشور برای رسیدن به اهداف خود برنامه های مختلفی طراحی کرده اند که از رهگذر این برنامه ها به اهداف مد نظر خواهند رسید. ایالات متحده با تمرکز سخت افزارانه و رویکرد های سخت و نرم و کشور چین با رویکرد نرم خواهان رسیدن به اهداف خود هستند. رقابت ایالات متحده و چین در آفریقا دارای نمودهای متعدد و متکثری می باشد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت؛
رویکرد نهاد محور در مقابل رویکرد خودمحور، کشور چین در دهه گذشته با تمرکز بر ایجاد و گسترش نهاد های محلی در مناطق مختلف جهان سعی در تقویت نهادهای منطقه ای برای پبشبرد اهداف این کشورها داشته است. رویکرد ویژه چین در قاره آفریقا ایجاد محفلی از کشورهای این قاره برای تقویت همکاری دوجانبه با چین بوده است، همچنین با طراحی بسته های مختلف سرمایه گذاری و تاکید بر نیازهای کشورهای این محفل که به نام مجمع همکاری چین و آفریقا شناخته میشود، در حال نفوذ به کشورهای آفریقا می باشد.
در مقابل رویکرد نهاد محور چین، رویکرد خود محور ایالات متحده در قاره آفریقا قرار دارد که متکی بر رشد این کشور و همچنین متوقف کردن نفوذ چین در این قاره می باشد. کشورهای آفریقایی با محاسبات خود به این نتیجه رسیده اند که روابط دوجانبه با چین میتواند رشد اقتصادی و نظامی مناسبی برای این کشورها داشته باشد2و در این زمینه طرح های ایالات متحده بیشتر جنبه مقابله با کشوری ثالث دارد و در این اندیشه رشد کشورهای آفریقایی جایی ندارد.
دیپلماسی نرم در مقابل دیپلماسی سخت، طرح های دیپلماسی کشور چین اغلب بلند مدت طراحی شده است و برای نیازهای مختلف کشورهای آفریقایی پاسخ های مناسبی تدارک دیده شده است. برای نمونه کشور چین سالیانه میزبان ده ها هزار نفر از نیروهای نظامی کشورهای آفریقایی برای آموزش های نظامی و فرهنگی می باشد که این رویکرد نشان دهنده اهمیت مسئله آموزش و حتی آشنایی نظامیان آفریقایی با فرهنگ چینی می باشد. در مقابل این طرح، طرح تشدید رویکردهای تهاجمی ارتش ایالات متحده قرار دارد که با ترسیم مناطق تنش زا در نقاط مختلف جهان، یگان های ویژه چند بعدی برای مقابله با چین تدارک دیده شده است و در مواقع لزوم امکان برخورد سخت با این کشور وجود دارد . در رویکرد ایالات متحده نقش متحدین صرفاً در حد ابزاری برای رسیدن به هدف مدنظر این کشور تقلیل یافته است و برای کشورهای آفریقایی و حتی دیگر کشورها نقشی فراتر از ابزار دیده نشده است.
ثبات در مقابل مداخله، کشور چین با منطق ایجاد همبستگی و ثبات در جوامع آفریقایی حاضر شده است و این رویکرد در سالیان گذشته با بازخورد مثبت این کشورها همراه بوده است. در مقابل منطق ثبات، منطق سنتی مداخله کشورهای قدرتمند در کشورهای ضعیف وجود دارد. داستان های تاریخی از نبرد با استعمار در کشورهای آفریقایی وجود دارد که نشان دهنده عدم مشروعیت منطق مداخله سنتی در کشورهای آفریقایی است. دولت ایالات متحده در راستای تضعیف نقش چین در قاره آفریقا3 با ابزار های نظامی و اقتصادی باید منطق کنش سیاسی این قاره را درک نماید. حساسیت ایالات متحده در قبال نفوذ گسترده چین در قاره آفریقا جلوی مشاهده واقعیت عرصه میدانی این منطقه را برای آنها گرفته است. دولت ترامپ برنامه هایی برای حفظ موقعیت ژئوپلوتیک این کشور در قاره آفریقا طراحی کرده است اما این برنامه ها به خاطر ماهیت سخت و غیر انعطاف پذیر آن برای حفظ موقعیت این کشور راهگشا نخواهد بود4.
مهار یا مشارکت، قاره آفریقا در چند سال گذشته محلی برای رقابتی میان ایالات متحده و چین بوده است که در دو کلمه خلاصه میشود، مهار یا مشارکت. این دو منطق که به نحوی رگه های چند صد ساله فلسفه در آن رسوخ کرده است متر و معیاری برای کشورهای جبهه شرقی و غربی می باشد که با کدام یک از این دو منطق میتوان در جهان امروز پیشرفت و شکوفایی را به ارمغان آورد. سال های آینده میتوان نتیجه این دو منطق در سطح سیاست بین الملل را محک زد.
در مجموع باید گفت، قاره آفریقا به عنوان قاره فرصت ها شناخته میشود و همراه با کشورهای جنوب جهانی میتواند در سالیان آینده به عنوان کشورهای قدرتمند جهانی شناخته شوند. چین و ایالات متحده به همین جهت خواهان نفوذ گسترده تر در این منطقه هستند تا بتوانند موقعیت ژئوپلوتیک خود را تقویت نمایند. نظم نوین جهانی آینده ترکیبی از قدرت های نوظهور و کشورهای شرقی می باشد که منطق عامه پسندی برای مردم جهان دارند. دیگر منطق سنتی داخله، مهار، تحریم در این نظم بین المللی جدید وجود نخواهد داشت.
نظر
ارسال نظر برای این مطلب