مصر به عنوان یکی از کشورهای مهم منطقه آسیای جنوب غربی و شمال آفریقا همواره نقش مهمی در تحولات منطقه‌ای داشته است. این کشور اکنون نیز به دنبال بازتعریف توانایی های خود در عرصه‌های مختلف است و یکی از آنها تقویت قدرت نظامی و به طور خاص نیروی هوایی است. این کشور قراردادی در سال2021 با فرانسه برای خرید 30 فروند جنگنده رافائل منعقد کرد و در ماه جاری میلادی اولین دسته چهارتایی از این جنگنده‌ها را تحویل گرفت. این اتفاق میتواند زمینه ساز اتفاقات بعدی در منطقه باشد، اتفاقاتی که شاید مصر هم چندان به آنها توجه نکرده باشد.[1]
تحویل این جنگنده‌ها فراتر از یک معامله‌ی صرفاً نظامی است. در واقع نشانه‌ای از چرخش تدریجی قاهره از وابستگی به روسیه به سمت غرب و تأمین‌کنندگان وابسته به ناتو محسوب می‌شود. مصر تا سال‌های اخیر به دنبال خرید جنگنده‌های روسی سوخو-۳۵ بود، اما بنا بر گزارش‌های مختلف، این قرارداد به دلیل نگرانی از تحریم‌های آمریکا و ارزیابی‌های فنی منفی در مورد سامانه‌های راداری و الکترونیکی آن لغو شد. در مقابل، همکاری با فرانسه امکان انتقال فناوری‌های مدرن غربی، تأمین مالی از بانک‌های اروپایی برای تامین بخشی از بودجه خرید و روابط دیپلماتیک ثابت‌تر با کشورهای غربی را برای مصر فراهم می‌کند.[2]
از سویی، مصر با دریافت رافائل‌های جدید، نه تنها وابستگی خود به تسلیحات روسی را کاهش داده، بلکه توانسته است در تعامل با غرب، قدرت چانه‌زنی خود را افزایش دهد و از وابستگی راهبردی به یک شریک اجتناب کند. این رویکرد جدید به قاهره اجازه می‌دهد تا ضمن حفظ استقلال سیاسی، از فشارهای یک‌جانبه نیز خود را دور کند.
جنگنده‌های رافائل F3R از پیشرفته‌ترین نمونه‌های چندمنظوره در جهان هستند که از سامانه‌های راداری AESA، تجهیزات جنگ الکترونیک، و قابلیت حمل طیف گسترده‌ای از تسلیحات هدایت‌شونده برخوردارند. این جنگنده‌ها می‌توانند در مأموریت‌های متنوع از جمله نبرد هوایی، حملات زمینی، شناسایی و عملیات دریایی نقش‌آفرینی کنند. با ورود این نسل از هواپیماها، نیروی هوایی مصر به یکی از قدرت‌های هوایی منطقه تبدیل می‌شود. توانایی استفاده از موشک‌های هدایت لیزری و راداری، افزایش برد عملیاتی، باعث می‌شود مصر بتواند بازدارندگی مؤثرتری در برابر تهدیدات منطقه‌ای و داخلی، از جمله در شبه‌جزیره سینا، ایجاد کند و ضریب بازدارندگی خود را به‌طور معناداری افزایش دهد.[3]
همچنین از دید برخی تحلیلگران رژیم اسرائیل، این تحولات میتواند به تدریج توازن هوایی سنتی میان مصر و رژیم اسرائیل را تغییر دهد. در حالی که رژیم اسرائیل با بهره‌گیری از جنگنده‌های نسل پنجمی F-35 برتری فناورانه خود را حفظ کرده است، تجهیز مصر به رافائل‌های مدرن میتواند این فاصله معنادار را کاهش دهد. این امر اگرچه به معنی تهدید مستقیم نیست، اما در عرصه راهبردی ممکن است زمینه‌ساز رقابت یا افزایش تنش‌های نظامی و سیاسی بین مصر و رژیم شود که خود این مسئله میتواند خود عاملی برای ناامنی در مرزهای مصر در آینده باشد.[4]
علاوه بر آن، قرارداد خرید رافائل در سطح سیاسی نیز پیام مشخصی برای کشورهای بزرگ دارد و آن این است که، همگرایی مصر با بلوک غرب در حال افزایش است و مصر دیگر به یک شریک اتکا نمی‌کند. از منظر پاریس، این قرارداد نماد تعمیق روابط استراتژیک با یکی از قدرت‌های کلیدی منطقه جنوب غربی آسیا و شمال آفریقا محسوب می‌شود و برای مصر، راهی است برای جلب حمایت اقتصادی و امنیتی اروپا و آمریکا در شرایط دشوار اقتصادی که این کشور با آن روبه‌رو است.
از سوی دیگر، این توافق به قاهره این امکان را می‌دهد نقش فعال‌تری در نظم جدید بین‌المللی ایفا کند. مصر تلاش دارد تا در مناقشات امنیتی در دریای سرخ، شرق مدیترانه و شمال آفریقا نقش میانجی و قدرت منطقه‌ای خود را تثبیت کند. در این قالب، همکاری با فرانسه به عنوان یک عضو از ناتو ابزاری است برای کاهش فشارهای سیاسی و مالی و نیز تضمین جایگاهش در معادلات امنیتی منطقه‌ای و مصر در تلاش است که بتواند از این فرصت برای تثبیت جایگاه خود بهره‌برداری کند.[5]
اما نکته مهم دیگری که وجود دارد، اقدام مصر میتواند زمینه ساز شکل گیری یک رقابت تسلیحاتی در منطقه شود. رقابتی که برای حفظ برتری نظامی در عرصه های مختلف شاید عاملی برای بی ثباتی در منطقه باشد. از منظر اقتصادی و سیاسی، اقدام مصر پیامدهای چندوجهی دارد. از یک‌سو، کشورهای غربی مانند فرانسه، آمریکا و بریتانیا از افزایش تقاضا برای تسلیحات پیشرفته بهره‌مند خواهند شد. صادرات تسلیحات میتواند در شرایط فعلی که اقتصاد اروپا زیر فشار جنگ اوکراین قرار دارد، به عنوان محرک اقتصادی جدیدی عمل کند. از سوی دیگر، افزایش هزینه‌های نظامی در کشورهای خاورمیانه، ممکن است منابع مالی لازم برای توسعه اقتصادی و اجتماعی را محدود کرده و احتمال افزایش تنش‌های منطقه ای را به دنبال داشته باشد.
با این حال، هرچند قرارداد با فرانسه یکی از ستون‌های اصلی نوسازی نیروی هوایی مصر است، اما قاهره تلاش دارد منابع تأمین تسلیحات خود را متنوع نگه دارد. گزارش‌هایی از تمایل مصر برای خرید جنگنده‌های چینی J-10C منتشر شده است. هرچند پکن در سال ۲۰۲۵ هرگونه تحویل این جنگنده‌ها به مصر را تکذیب کرد، اما این دست اخبار از مذاکرات نشان می‌دهد که مصر به دنبال جلوگیری از وابستگی کامل به غرب است.
در واقع تنوع در تأمین‌کنندگان برای مصر دو فایده دارد. اول، کاهش وابستگی سیاسی و فنی به یک بلوک خاص و ، افزایش قدرت چانه‌زنی در مذاکرات نظامی و مالی با طرف‌های مختلف غربی و شرقی. در واقع استفاده از ناوگان چندمنظوره ، مشکلاتی نظیر تفاوت در قطعات یدکی، آموزش خلبانان و نگهداری فنی را نیز به همراه دارد. در نتیجه، مصر باید میان مزیت استقلال راهبردی و هزینه‌های عملیاتی بالا توازن برقرار کند تا بتواند خود را به عنوان یک قدرت نظامی همچنان مطرح نگه دارد.
در نهایت مصر و فرانسه با انعقاد این قرارداد در واقع یک شراکت راهبردی را شروع کردند که میتواند به هردو به کشور در نیل به اهدافشان کمکهای شایانی کند. به مصر در زمینه افزایش توان بازدارندگی و تنوع بخشیدن به شرکای راهبردی در زمینه های دفاعی و برای فرانسه از جهات اقتصادی، نظامی و فناوری که همچنان خود را یک کشور توانمند در عرضه محصولات در لبه فناوری و با کیفیت بالا نشان دهد. بنابراین، قرارداد رافائل میان قاهره و پاریس را می‌توان نمونه‌ای از همگرایی منافع نظامی و اقتصادی دانست که نه تنها توان هوایی مصر را متحول کرده، بلکه معادلات سیاسی و امنیتی منطقه‌ای را نیز در مسیر تازه‌ای قرار داده است.
نظر
ارسال نظر برای این مطلب