ناتو و ناتوانی در دفاع از امنیت شرق اروپا؛ آزمون روسیه در لهستان
حادثه اخیر رخ‌داده مبنی بر نقض‌حریم هوایی لهستان توسط پهپادهایی که گفته‌شده است از روسیه برخواسته و باعث تعطیلی موقت فرودگاهی در لهستان و درگیری در سامانه‌های پدافندی شده، درعمل به امتحانی بسیار جدی برای سازمان پیمان آتلانتیک‌شمالی (ناتو) در جهت ارزیابی توان بازدارندگی‌اش مبدل شده است. هرچند باوجود سرنگونی تعدادی از این پهپاد‌ها، اما اصل ماجرا همانا آن است که ساختار دفاعی ناتو برای مقابله تأثیرگذار در قبال حملات پهپادی حتی ارزان‌قیمت، آماده نمی‌باشد[1].
در پی این رخداد، ورشو لاشه پهپاد‌ها را برای بررسی جمع‌آوری کرده و درخواست فعال‌سازی ماده ۴ پیمان ناتو را مطرح کرده است تا موضوع به سطح مشورت و هماهنگی رسمی میان اعضا برسد.[2]
هرچند ماده ۴ این پیمان الزام عملیاتی در جهت واکنش نظامی ایجاد نمیکند و صرفاً جنبه مشورتی دارد، اما روسیه در حال برخی اقدامات در شرق اروپا بوده و همین موضوع ضعف ناتو را آشکار نموده و پاسخ ناتو همچنان در قالب نشست‌های مشورتی و نه عملیاتی محدودشده است.
از نگاه کارشناسان بسیاری رخداد اخیر یکی از تحریک‌آمیزترین آزمون‌های روسیه جهت سنجش توانِ‌دفاعی ناتو تلقی می‌شود که موجب نگرانی کشورهای شرق اروپا شده است. در این شرایط مسکو نه‌تنها قادر است توان نظامی ناتو را بسنجد بلکه بازدارندگی سیاسی و روانی این پیمان به‌ظاهر متحد را نیز تضعیف نموده است. کشورهای شرق اروپا که خط‌مقدم مقابله با روسیه هستند حالا بیش از گذشته نگران توانمندی‌های ناتو برای مقابله می‌باشند. چراکه شکاف استراتژیک بین رهبران ناتو همانند اختلاف دیدگاه ترامپ و تاسک رهبران آمریکا و لهستان، این امر را قوت می‌بخشد که پیمان آتلانتیک در مقابل اقدامات خاکستری روسیه فاقد عکس‌العملی یکپارچه است. در سطوح سیاسی نیز تردیدها نسبت به عمدی یا سهوی بودن این حملات، واکنش قاطع و آنی را تضعیف کرده است، امری که از شکاف‌ها و ضعف در ناتو پرده برمی‌دارد. بهطوریکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، این حادثه را «احتمالاً اشتباه» توصیف کرده اما نخست‌وزیر لهستان، دونالد تاسک، با استناد به شواهد تأکید نموده است که این اقدام عمدی می‌باشد.[3]
همین اختلاف‌نظر در ناتو پیامی ویژه برای مسکو داشته و آن نبود اتحاد و البته قاطعیت حتی در بالاترین سطوح تصمیم‌گیری غرب است. این موضوع نقطه‌قوتی مهم برای روسیه در تداوم جنگ خاکستری می‌باشد. بهطوریکه حتی در صورت واکنش ناتو چه ازنظر فنی و چه دفاعی، باوجود عدم اجماع و نظر واحد و انکار در برابر تهدیدات متفاوت روسیه، هرگونه تصمیمی شکننده خواهد بود.[4]
درهمین راستا ناتو اعلام نموده است فارغ از نیت روسیه، طرح جدیدی با عنوان «نگهبان شرقی» را برای تقویت دفاع هوایی و مقابله با تهدیدات پهپادی در شرق اروپا آغاز می‌کند؛ اقدامی مشابه برنامه «نگهبان بالتیک» که طی سال‌های اخیر با هدف محافظت از خطوط زیرِدریایی در حوزه بالتیک راه‌اندازی شده بود، عملیاتی خواهد نمود. این اقدام هرچند درظاهر هوشیاری و آمادگی ناتو را نشان می‌دهد اما درعمل طرحی نمادین بدون پشتوانه است، که مشکل اصلی و بنیادی ناتو را حل نمیکند، چراکه کرملین با عملیات پهپادی زیاد و البته ارزان توانسته است نقاط‌ضعف ناتو را آشکار سازد. اکنون اگر پروژه «نگهبان شرقی» یک پروژه نمادین صرف باقی بماند، بیش از آنکه مؤثر واقع شود، می‌تواند مهر تأییدی بر‌آن باشد که ناتو همچنان در برابر تهدیدات نوین روسیه آسیب‌پذیر بوده و عملاً منجر به مخابره پیام ضعف ناتو از قلب اروپا خواهد شد.
در سویی دیگر مسکو، هرگونه مسئولیت نقض حریم هوایی را رد کرده و حتی برخی رسانه‌های نزدیک به کرملین تلاش کرده‌اند اوکراین را مقصر جلوه دهند. این جهت‌گیری تبلیغاتی درواقع بخشی از جنگ اطلاعاتی و روانی کرملین محسوب می‌شود که باهدف تضعیف اتحاد ناتو ارزیابی می‌شود. این رویکرد نشان می‌دهد که مسکو نقض حریم هوایی لهستان را یک حرکت نظامی ندانسته بلکه از آن به‌عنوان ابزاری در جهت آزمون توان نظامی جبهه غرب و استفاده تبلیغاتی باهدف خدشه‌دار کردن پیمان ناتو استفاده می‌نماید. برخی تحلیلگران بر این باورند این عمل ضعف نسبی ناتو در برابر تهدیدات پهپادی روسیه را آشکار نموده و بر ضرورت تقویت دفاع ترکیبی فناورانه تأکید دارد.[5]
آنها معتقدند که سامانه‌های پدافندی فعلی، عمدتاً برای مقابله با موشک‌ها و تهدیدات متعارف سنتی طراحی‌شده‌اند و در برابر حملات انبوه پهپادی کارآمدی بخصوصی ندارند؛ چراکه در عمل هزینه تسلیحات دفاعی متقابل و سرنگونی هر پهپاد بسیار بالاتر از هزینه تولید و به‌کارگیری آن از سوی روسیه می‌باشد. بر اساس دیدگاه تحلیلگران، ناتو برای جلوگیری از تکرار این رخدادها باید به‌سوی دفاع ترکیبی و فناورانه حرکت کند که شامل استفاده هم‌زمان از سامانه‌های ضدپهپاد ارزان‌قیمت، فناوری‌های لیزری و جنگ الکترونیک بوده و در غیر اینصورت قدرت مؤثر در برابر تهدیدات نوین روسیه را نخواهد داشت.
در پایان لازم به‌ذکر است نقض حریم هوایی و امنیت شرق اروپا توسط پهپادهای روسی آشکار ساخت که اتحاد ناتو در برابر روسیه همچنان شکننده است. اختلاف دیدگاه‌ها میان رهبران غربی، محدودیت پاسخ‌های مشورتی و نیز تهدیدات پهپادی ارزان‌قیمت، انسجام آنها را تضعیف می‌کند. همچنین مکانیزم‌های دفاعی ناتو تحت بند 4 این پیمان و انجام برنامه‌هایی مانند «نگهبان شرقی» ممکن است قدمی در جهت تقویت دفاع از متحدان این پیمان باشد، اما کارشناسان معتقدند که بدون تحول فناورانه و سامانه‌های ترکیبی نوینِ ضدپهپاد، بازدارندگی واقعی ناتو امکان‌پذیر نخواهد بود. تا آن زمان و تشدید اقدامات بازدارنده ناتو در برابر کرملین، احتمالاً شاهد تقویت موضع روسیه و بهره‌برداری تبلیغاتی آنها از ضعف این اتحاد خواهیم بود.
نظر
ارسال نظر برای این مطلب