چرا طرح چهارگانه نمی‌تواند جنگ سودان را پایان دهد؟
طرح «چهارگانه صلح» سودان که با محوریت آمریکا، عربستان سعودی، مصر و امارات در سپتامبر ۲۰۲۵ مطرح شد، تازه‌ترین تلاش برای مهار جنگ داخلی در کشوری است که از آوریل ۲۰۲۳ درگیر نبردی ویرانگر میان ارتش سودان (SAF) و نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) است.
بر اساس این طرح، ابتدا آتش‌بسی انسانی سه‌ماهه برای ارسال کمک‌های بشردوستانه برقرار می‌شد و سپس به آتش‌بسی دائمی و در نهایت انتقال قدرت به دولت غیرنظامی طی ۹ ماه منجر می‌شد.
کشورهای موسوم به «چهارگانه» (quad) بیشترین نفوذ را بر ارتش سودان و نیروهای پشتیبانی سریع شبه‌نظامی دارند، نیروهایی که درگیر جنگی ویرانگر بوده‌اند که بدترین بحران انسانی جهان را ایجاد کرده و قحطی را گسترش داده است. [1]
اختلافات داخلی اعضا
جنگ داخلی سودان از آوریل ۲۰۲۳ شروع شده است. روزانه ده‌ها نفر کشته می‌شوند اما چرا هیچ توافقی تاکنون جواب نداده است؟ چون بازیگران اصلی اهداف متضادی دارند. مصر به‌دلیل پیوندهای تاریخی و امنیتی با ارتش سودان، آشکارا جانب ژنرال عبدالفتاح البرهان را گرفته است؛ در طرف مقابل امارات، بر اساس گزارش‌های سازمان ملل و نهادهای تحقیقاتی، به‌طور غیرمستقیم متهم به ارسال تجهیزات و منابع مالی برای RSF است. همین شکاف منجر شده روند مذاکرات به جای همگرایی، به رقابت پنهان میان دو محور منتهی شود.
ارتش سودان، امارات متحده عربی را به حمایت از نیروهای پشتیبانی سریع متهم کرده است، اتهاماتی که قانون گذاران و کارشناسان آمریکایی آن را معتبر می‌دانند، اما این کشور حاشیه خلیج فارس بارها آن را رد کرده است.
شواهد و مدارک بسیاری حمایت امارات از نیروهای پشتیانی سریع را ثابت می کند. حضور مزدوران کلمبیایی، استفاده از تجهیزات نظامی ساخت امارات، پرواز های ترابری امارات در پایگاه های کشورهای اطراف سودان از جمله این شواهد هستند.
سوال بعدی که به ذهن متبادر می‌شود این است که چرا امارات اینقدر روی سودان سرمایه‌گذاری کرده؟ کارشناسان می‌گویند علت توجه امارات به سودان به دلیل تمایلات این کشور برای کسب نفوذ سیاسی در آنجا، کاهش نفوذ عربستان سعودی، بهره‌برداری از منابع طبیعی آن و جلوگیری از گسترش اسلام سیاسی در است که امارات آن را تهدیدی برای امنیت خود می‌داند.[2]
حذف بازیگران بومی
یک مشکل بزرگ وجود دارد: سودانی‌های عادی و حتی اتحادیه آفریقا از مذاکرات کنار گذاشته شده‌اند. این یعنی طرح چهارگانه از همان ابتدا فاقد مشروعیت است. تاریخ نشان داده هر توافقی بدون حمایت مردم محلی، روی کاغذ می‌ماند.
سؤال اینجاست: آیا بدون نقش جدی اتحادیه آفریقا و مشارکت واقعی سودانی‌ها، اصلا توافقی عملی خواهد بود؟ این رویکرد همچنین به شکل هدفمند بازیگران غیرنظامی، از جمله احزاب سیاسی، گروه‌های جامعه مدنی و جنبش‌های اجتماعی را به حاشیه رانده است.
گروه‌های مدنی سودان که در انقلاب ۲۰۱۹ نقش اصلی در براندازی عمرالبشیر داشتند، اکنون خود را به حاشیه رانده‌شده می‌بینند؛ امری که خطر تکرار تجربه شکست‌خورده توافق جده در ۲۰۲۳ را افزایش می‌دهد.
با وجود این که بخش‌هایی از این گروه‌ها دچار اختلاف نظر هستند، هر فرآیند صلحی که این نیروها را به طور متمرکز درگیر نکند، محکوم به شکست است، زیرا ارتش هرگز در تاریخ سودان یک دولت پایدار ایجاد نکرده است.
گروه‌های جامعه مدنی سودان، با وجود نقش حیاتی‌شان در سازماندهی میدانی، خود را در مذاکرات مربوط به آینده سودان به حاشیه رانده شده یافته‌اند و به جای حضور در میز مذاکره در مورد صلح و فرآیندهای سیاسی پس از جنگ، در نقشی «بشردوستانه‌تر» محصور شده‌اند.[3]
اوضاع آشفته میدانی
از ۱۵ آوریل ۲۰۲۳، سودان درگیر یک جنگ داخلی ویرانگر شده است که تقریباً روزانه جان ده‌ها نفر را گرفته است. آنچه که به عنوان یک جنگ قدرت بین نیروهای مسلح سودان (SAF) و نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) آغاز شده، به یک فاجعه انسانی تبدیل شده است. میلیون‌ها نفر در داخل سودان و در سراسر مرزهای آن آواره شده اند و غیرنظامیان در معرض سوءاستفاده‌های شدید - از جمله اقداماتی که ممکن است جنایات جنگی، نسل‌کشی و جنایات علیه بشریت باشد - قرار گرفته اند.
در طول سی ماه گذشته، تلاش‌های محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی برای توقف درگیری - که به بیش از سیزده ایالت از هجده ایالت سودان گسترش یافته، شکست خورده است.
این شرایط باعت شده که وضعیت میدانی در سودان به‌شدت پیچیده شود. فروپاشی نهادهای دولتی در دارفور، کردفان و بخش‌هایی از خارطوم، ظهور گروه‌های مسلح محلی و دولت‌های موازی در مناطق مختلف را در پی داشته و سودان را در در معرض تجزیه واقعی قرار داده است. در چنین شرایطی، حتی اجرای یک آتش‌بس محدود نیازمند حضور ناظران بین‌المللی و توافق چندجانبه داخلی است، که هم اکنون وجود ندارد. [4]
در پایان باید گفت، آینده صلح در سودان ناروشن است. بدون مشارکت واقعی سودانی ها - اعم از نظامی، مدنی، قبیله‌ای و محلی - طرح چهارگانه نیز به احتمال زیاد سرنوشت دیگر ابتکارهای شکست‌خورده را تکرار خواهد کرد و به جای پایان جنگ، صرفاً بر فهرست ناکامی‌های بین‌المللی در پرونده سودان افزوده خواهد شد. همان گونه که در تازه ترین تحول در سودان و در زمانی که دو طرف درگیر مذاکرات غیرمستقیم بودند، نیروهای پشتیبانی سریع با تصرف شهر الفاشر مهم ترین شهر غرب سودان و قتل عام ساکنان آن، شعله های جنگ را شلعه ور تر کردند.
نظر
ارسال نظر برای این مطلب