در رویکرد امنیتی رژیم اسرائیل، ترکیه معمولا به عنوان یک کشور دوست و متحد غیرعرب شناحته میشد. این نگاه، بر اساس دکترین اتحاد پیرامونی بود که تا دههها مبنای رفتار رژیم را تعریف میکرد. اما این تعریف در سالهای اخیر دچار تغییرات گستردهای شده است و رژیم اسرائیل دیگر ترکیه را نه تنها یک دوست نمیبیند بلکه از آن به عنوان ایران دوم یاد میکند. در واقع اسرائیل اکنون دیگر ترکیه را یک رقیب جدی در سطح منطقه شناسایی کرده و در تلاش برای حفظ برتری خود در حوزههای مختلف است.
قرار گرفتن ترکیه در ردیف تهدیدهای اصلی برای رژیم اسرائیل یک فرایند زمانبر در طول سالها بوده است. در این بین شاید مهمترین نکته در اینکه رژیم دیگر ترکیه را یک رقیب هم تیمی نمیبیند به نتایج نظر سنجی موسسه سیاستگذاری مردم یهود بازگردد. جایی در سال ۲۰۲۵ مردم ساکن در سرزمینهای اشغالی ابتدا ایران را بزرگترین تهدید خود دانستهاند و سپس ترکیه را به عنوان دومین تهدید خود در نظر گرفتهاند. در حالیکه اینبار خبری از حزبالله یا حماس به عنوان یکی از دو تهدید اصلی نبود. این مسئله به خوبی نشان از تغییر پارادیم در سرزمینهای اشغالی است که یک کشور عضو ناتو از یک متحد به یک تهدید وجودی و هراس امنیت ملی بدل شده است.[1]
باید اشاره داشت که تبدیل شدن ترکیه به دومین عامل تهدید برای رژیم اسرائیل یک روند بلند مدت و بر اساس عوامل مختلف است. یعنی ترکیه توانسته است که محدوده شرق مدیترانه را که زمانی حیاط خلوت اسرائیل بود را تحت تاثیر خود قرار دهد، آنهم با رویکردهای سیاست خارجی و دکترین وطن آبی هزینههای بازیگران را در این منطقه تا حد زیادی افزایش دهد. در کنار آن ترکیه در حال تقویت بنیههای نظامی خود در حوزههای مختلف به خصوص دریا است که این برای رژیم اسرائیل یک زنگ خطر بزرگ است که برتری مطلق خود را در دریا از دست خواهد داد. این به این معنا است که هزینههای رژیم برای مقابله با ترکیه باید افزایش یابد، و آنها باید هزینههای خود را افزایش دهند. در واقع یعنی علاوه بر هزینه و تمرکز برای مقابله با ایران حالا ترکیه هم به این حلقه تهدید وجودی افزوده شده که برای اسرائیل مدیریت و غلبه بر هر دو بسیار امری دشوار و پر هزینه خواهد بود.
مسئله مهم دیگری که باید به آن توجه داشت این است که تحلیلگران در اسرائیل، احتمال درگیری در کوتاه مدت را بسیار دور از ذهن میدانند، اما امکان آن را در بلند مدت در نظر میگیرند. آنها تهدید را حاصلضرب نیت در توانمندی میدانند. در حالیکه نیت ترکیه مبهم است و ممکن است بسته به اقتضای شرایط و سیاستهای دولت ترکیه تغییر کند، توانمندی نظامی ترکیه به صورت ثابت در حال رشد است و فاصله فناوری و ابزارهای پیشرفته نظامی آنها با رژیم در حال کاهش است. در واقع تهدید توانمندی در حال حاضر بسیار پررنگتر است. این تهدید زمانی اهمیت بیشتری مییابد که اسرائیل میداند بخش عمدهای از تجهیزات نظامی ترکیه بومی و بر اساس توانمندی داخلی آنها است و همین موضوع قدرت مانور و لابیگری آنها را برای حفظ برتری نظامی در حوزههای مختلف محدود میکند.
در کنار آن ترکیه یک دولت مستقر و مستقل در نظام بینالملل است. در حالیکه رژیم اسرائیل عادت به نبرد با گروههای شبه نظامی را دارد و حتی ساختار ارتش این کشور بر اساس مقابله با تهدیدهای متنوع در پیرامون است، درگیری با یک ارتش کلاسیک قدرتمند که تقریبا در همه حوزهها با آنها برابر است، ریسک درگیری را بسیار بالا میبرد. اسرائیل همواره عادت داشته است که در نبردهایی که تا به امروز داشته یا در فناوری برتر بوده یا در تجهیزات و لجستیک و یا در اطلاعات و عنصر غافلگیری که همه اینها در صورت نبرد با ترکیه وزنه اساسی برای برتری نیستند.[2]
همچنین موضوعی که سران رژیم را بیشتر نگران کرده، افزایش فعالیتهای نظامی و سیاسی ترکیه در اقصی نقاط جهان و به طور خاص در حوزههای مشترک با اسرائیل است. از همکاری نظامی با باکو تا حضور در سوریه و فعالیت در لیبی و کشورهای آفریقایی ترس اسرائیل را از خفگی ژئوپلتیک توسط ترکیه بیشتر کرده است. شاید همین ترس عاملی برای به رسمیت شناختن سومالیلند توسط رژیم اسرائیل باشد تا تلاش کند فشارهای ژئوپلتیکی را تا حدی مدیریت کند و بتواند همچنان هزینه های رقابت را کاهش دهد.[3]
در نهایت باید گفت که این تغییر ادراک نسبت به ترکیه در سرزمینهای اشغالی، تأثیر مستقیمی بر استراتژی امنیتی اسرائیل و تعادل قدرت منطقهای دارد. در کنار ایران، ترکیه به عنوان تهدید مهم ظاهر شده، که این امر اسرائیل را وادار به تنوعبخشی در شکلدهی به اتحادها کرده است.
این تغییر میتواند به افزایش سرمایهگذاری اسرائیل در فناوریهای ضدپهپاد و تجهیرات دریایی منجر شود، اما همزمان ریسک درگیری غیرمستقیم را افزایش میدهد. در سطح منطقهای، این نگاه که ترکیه تهدید وجودی است، ترکیه را به عنوان یک قدرت اسلامگرا جلوه میدهد که میتواند ائتلافهای عربی-اسرائیلی مانند پیمان ابراهیمو پیمان سه جانبه با قبرس و یونان را تقویت کند، اما همزمان تنشها در مدیترانه را تشدید کند. در نهایت این تغییر، نشاندهنده گذار از تهدیدهای سنتی به رقبای مدرن است، که میتواند نظم منطقه را در آینده تغییر دهد.
امین مهدوی
[1] https://www.turkiyetoday.com/region/israeli-poll-turkiye-ranked-second-most-threatening-country-after-iran-3211833 [2] Turkey Is Not Iran, but It Is a Threat | INSS [3] Israel Poll Ranks Türkiye as Threat
